Đầu năm 2020, tàu cá Việt Nam đã bị tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm ở vùng biển gần quần đảo Hoàng SaẢNH: NGƯ DÂN CUNG CẤP
Hôm qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc thông qua luật hải cảnh mới của nước này - vốn bị giới quan sát quốc tế chỉ trích mạnh mẽ vì đặt ra nhiều rủi ro cho Biển Đông.
Việc thông qua luật trên diễn ra vào hôm qua 22.1, theo Reuters. Đầu tháng 11.2020, Trung Quốc đã công bố dự luật này. Trong đó, điểm nổi bật là hải cảnh có trách nhiệm xua đuổi tàu thuyền các nước khác, thậm chí sử dụng vũ khí nhằm vào tàu các nước khác ở khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.
Gia tăng căng thẳng
Nhận xét về luật trên khi trả lời Thanh Niên, PGS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản; học giả tại Quỹ châu Á - Thái Bình Dương ở Canada) cho rằng việc Trung Quốc tăng quyền cho hải cảnh nước này sẽ làm tăng nguy cơ xung đột ở Biển Đông và biển Hoa Đông.
Rủi ro cho ngư dân Việt Nam
Suốt những năm gần đây, hải cảnh Trung Quốc liên tục có nhiều hoạt động phi pháp ở Biển Đông - dù tuyên bố chủ quyền do Trung Quốc đưa ra đối với vùng biển này đã bị Tòa trọng tài quốc tế bác bỏ vào năm 2016. Tuy nhiên, không chỉ phớt lờ phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế, Bắc Kinh còn thường xuyên điều động tàu hải cảnh tiến hành các hành vi xâm phạm chủ quyền Việt Nam. Điển hình, 1 tàu hải cảnh của Trung Quốc đã vô cớ đâm chìm 1 tàu cá Việt Nam đang hoạt động hợp pháp ở khu vực gần quần đảo Hoàng Sa vào đầu năm 2020. Hải cảnh Trung Quốc liên tục hành động như “hung thần” ở Biển Đông.
Lúc chưa được “bảo kê” quyền nổ súng mà như thế! Nên nếu dự luật mới có hiệu lực, thì nguy cơ đặt ra là hải cảnh Trung Quốc có thể dùng vũ khí tấn công tàu cá Việt Nam đang đánh bắt hợp pháp ở vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam trên Biển Đông.
“Bằng cách vũ trang cho tàu hải cảnh và cho phép sử dụng vũ lực, Bắc Kinh đang gia tăng thách thức đối với các bên khác trong vùng biển tranh chấp liên quan Trung Quốc. Theo thông lệ bình thường, tàu hải cảnh, tuần duyên phi vũ trang sẽ giải quyết các vấn đề liên quan các tàu phi vũ trang”, PGS Nagy nhận xét và cho rằng các luật mới mà Bắc Kinh đặt ra sẽ thay đổi thông lệ đó và mở đường quân sự hóa tất cả tàu hải cảnh, tuần duyên.
Tương tự, TS Swee Lean Collin Koh (chuyên gia quốc phòng thuộc Trường Nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam, Singapore) nhận định: Cách đây không lâu, Trung Quốc đã sửa đổi luật phòng thủ quốc gia. Luật mới cho phép Bắc Kinh triển khai lực lượng vũ trang ở nước ngoài để bảo vệ điều mà Trung Quốc xem là lợi ích quốc gia.
“Giờ đây, Trung Quốc tiếp tục sửa luật để cho phép lực lượng hải cảnh sử dụng vũ lực trên biển. Điều này cho thấy Bắc Kinh đang muốn tiến thêm một bước trong việc sử dụng “cơ bắp” để đảm bảo điều mà họ xem là “lợi ích” của Trung Quốc”, ông Collin nói và đặt vấn đề: “Xét trong bối cảnh hiện tại ở Biển Đông và biển Hoa Đông, diễn biến vừa nêu có khả năng gây mất ổn định. Thêm vào đó, khi Bắc Kinh vẫn phớt lờ phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế đối với Biển Đông thì việc trao thêm quyền cho hải cảnh Trung Quốc như vậy sẽ làm gia tăng căng thẳng trong khu vực”.
Hợp thức hóa hành vi bạo lực
Cũng trả lời Thanh Niên, ông Greg Poling, Giám đốc chương trình AMTI - Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, Mỹ), lo ngại luật mới của Trung Quốc về lực lượng hải cảnh của nước này có thể dẫn đến các căng thẳng mới, thậm chí có thể xảy ra bạo lực.
Cũng trong tháng 11.2020, để mở đường cho luật trên, tờ Hoàn Cầu thời báo (thuộc tờ Nhân Dân nhật báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc) đăng tải bài viết trên để bao biện rằng Trung Quốc có quyền bảo vệ các vùng biển thuộc chủ quyền nước này, các nước khác như Mỹ hay Nhật cũng làm như vậy thì tại sao Trung Quốc không được làm (!?).
Tuy nhiên, việc bảo vệ chủ quyền của một quốc gia thì không sai, nhưng vấn đề đặt ra đâu là vùng biển thuộc chủ quyền hợp pháp của Trung Quốc, đâu là vùng biển mà hải cảnh Trung Quốc được thực thi pháp luật hợp pháp?
“Các quy tắc mới được áp dụng cho vùng biển thuộc quyền tài phán của Trung Quốc, nhưng như cách hành xử lâu nay, Bắc Kinh né tránh mô tả chi tiết các vùng biển nào. Nói cách khác, từ đó, các “tàu chấp pháp” của Trung Quốc sẽ được sử dụng vũ khí ở bất cứ khu vực nào, vào bất cứ lúc nào mà họ cho là cần thiết, như ở Biển Đông hay biển Hoa Đông, rồi sau đó lại tự biện minh để hợp thức hóa hành động”, ông Poling đánh giá.
Tiềm ẩn rủi ro xung đột
Trả lời Thanh Niên, TS Satoru Nagao (Viện Nghiên cứu Hudson, Mỹ) cũng cho rằng luật trên đặt ra nhiều nguy cơ cho các nước khác.
“Thời gian qua, Bắc Kinh không ngừng củng cố quyền kiểm soát ở các vùng biển mà họ tuyên bố chủ quyền, đồng thời điều động tàu hải cảnh đến các vùng biển này. Khi tàu hải cảnh Trung Quốc hiện diện càng nhiều thì các nước trong khu vực cũng phải điều động tàu tuần duyên ứng phó. Trong bối cảnh như vậy, rủi ro đụng độ càng trở nên cao hơn”, ông Nagao lo ngại và cho rằng: “Khi luật trên có hiệu lực, thì nguy cơ đụng độ bằng vũ khí lại càng dễ xảy ra”.
Bên cạnh đó, theo ông Nagao, việc đưa ra dự thảo trên làm mất đi “vùng đệm” là các lực lượng chấp pháp dân sự trong việc ngăn ngừa căng thẳng leo thang. Bắc Kinh đã liên tục loại bỏ bớt “vùng đệm” như vậy.
Qua đó, ông đặt vấn đề có khả năng là Trung Quốc muốn leo thang căng thẳng ở các vùng biển trong khu vực. Nước này tăng cường hiện đại hóa quân sự và muốn thể hiện chiếm ưu thế về quân sự.
“Để tăng thêm áp lực nhằm vào các nước khác, Trung Quốc đang loại bỏ dần các vùng đệm vốn để phòng ngừa rủi ro xung đột ở các vùng biển tranh chấp”, TS Nagao nhận định và phân tích thêm: “Năm 2018, chính quyền Trung Quốc đã đưa hải cảnh là một bộ phận của cảnh sát vũ trang Trung Quốc. Tháng 6 vừa qua, Trung Quốc cũng đã đưa ra dự thảo sửa đổi luật để đưa lực lượng cảnh sát vũ trang nằm dưới sự chỉ huy của Quân ủy Trung ương (CMC). Như thế, hải cảnh Trung Quốc trở thành một bộ phận chiến đấu cùng quân đội nước này. Chính vì vậy, nếu tàu tuần duyên các nước khác nổ súng tự vệ vì bị tàu hải cảnh Trung Quốc nổ súng tấn công, thì việc giao tranh không đơn thuần là giữa các lực lượng chấp pháp dân sự, mà đã là liên quan lực lượng quân sự của Trung Quốc. Khi đó, vì hải cảnh trực thuộc cảnh sát vũ trang, mà cảnh sát vũ trang do CMC chỉ huy, thì Bắc Kinh có thể lấy cớ điều động hải quân dẫn đến xung đột gia tăng”.
